Đến thăm Bình Định, nơi có thể chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc nghệ thuật đã được các nghệ nhân tài hoa dựng nên từ nhiều thế kỷ trước, khách tham quan như được đắm chìm trong thế giới kỳ bí để hồi tưởng lại một thời văn minh trong thế giới Đại Châu. Những Tháp Chăm ở Bình Định mang nhiều yếu tố đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chămpa. Nếu như ở các địa phương khác, dấu ấn Chămpa chỉ còn là phế tích thì rất nhiều Tháp Chăm ở Bình Định vẫn còn gần như nguyên vẹn. Cùng điểm qua những ngọn Tháp Chăm ở Bình Định cùng Travelmientrung nhé!

Tháp Cánh Tiên

Tháp Cánh Tiên tọa lạc trên đỉnh gò không cao lắm ở trung tâm thành Đồ Bàn, cố đô xưa của vương quốc Chămpa thuộc thôn Nam An, huyện An Nhơn. Từ vai tháp trở lên, bốn phía đều giống như cánh tiên bay lên nên mới có tên gọi như vậy.

Tháp là loại hình kiến trúc phổ biến của văn hóa Chămpa. Trong tiếng chăm có một từ chỉ chung cho loại hình kiến trúc này là Kalan (đền thờ),nhằm mục đích phục vụ đời sống tâm linh và các lễ nghi tôn giáo. Tuy nhiên, kiến trúc tháp mang đậm tính nghệ thuật, là những tác phẩm mà các nghệ nhân thể hiện tài năng và trí sáng tạo của mình nên ít chịu sự gò ép của những lễ nghi tôn giáo. Trong số ấy, Cánh Tiên là một ngôi tháp đẹp, được tạo dáng độc đáo, thanh thoát với bố cục hết sức hợp lý.

Đế tháp xây cao, bề thế trên một bình diện gần vuông, mỗi bề dài khoảng gần 10m với các đường giật cấp so le. Toàn tháp cao khoảng 20m, bốn mặt quanh thân tháp đều trang trí các trụ cột ốp tường, nhô ra theo tỷ lệ hài hòa với tổng thể kiến trúc. Các gốc thân tháp được bó bằng các khối đá có kích thước lớn nên khá vững chắc.   

Những tảng đá chạm khắc hình đuôi phụng gắn trên các tầng tháp giả và hình Makara, một thần quỷ quái trong thần thoại Ấn Độ với nanh nhọn, vòi dài, trang trí ở các góc đầu tường đã tạo cho tháp Cánh Tiên một vẻ đẹp sang trọng, huyền bí. Tháp có bốn cửa vòm nhọn vút lên mở ra bốn hướng, nhưng chỉ có cửa chính hướng đông là ăn thông với lòng tháp, còn lại là ba cửa giả. Bộ diềm hơi nhô ra tạo thành bộ đỡ cho các gốc tháp bên trên.

Khác với nhiều tháp Chàm, trang trí tháp Cánh Tiên cầu kỳ đến độ hoàn mỹ. Từ hệ thống vòm cửa với những dải hoa văn hình xoắn xếp lớp đối xứng nhau uyển chuyển đến các khối đá ốp cạnh được chạm khắc tinh tế tạo thành những hoa văn nối kết đều toát lên vẻ đẹp vừa thanh thoát, trang nhã, vừa uy nghi bề thế. Cũng có thể do vẻ đẹp duyên dáng mà tháp còn có tên dân gian là tháp Con Gái.

Tháp Đôi

Tháp được xây dựng vào cuối thế kỷ XII, đây là một tháp Chăm có kiến trúc ấn tượng, đặc sắc, độc đáo gồm 2 tháp nằm cạnh nhau theo trục Bắc – Nam. Tháp Đôi một điểm du lịch nổi tiếng thu hút khách du lịch thập phương đổ về để tìm hiểu về một thời văn minh của vương quốc Champa xa xưa.

Tọa lạc trên đường Trần Hưng Đạo, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Tháp Đôi được xếp vào một trong những Tháp Chăm có kiến trúc “độc nhất vô nhị” của nghệ thuật kiến trúc Champa. Tháp có cấu trúc độc đáo với hai tháp. Gọi là tháp đôi nhưng hai ngọn tháp không giống nhau hoàn toàn về kiến trúc cũng như kích thước. Tháp lớn cao khoảng 20m, tháp nhỏ cao 18m nằm liền kề nhau. Phía bên trong tháp Đôi Quy Nhơn có đặt cối đá xay bột gạo để chế biến các loại bánh. Từ trên cao nhìn xuống tháp Đôi trông như mũi lao sắc nhọn vô cùng ấn tượng. 

Vé tham quan Tháp đôi Quy Nhơn là 8000đ/vé. Ngoài ra, vào tối mùng 2 Tết hàng năm, tại đây sẽ diễn ra chương trình Đêm hội Tháp Đôi với nhiều tiết mục văn nghệ văn hóa Chăm đặc sắc.

Tuy nằm trong trung tâm thành phố nhưng khu vực tháp đôi vẫn khá rộng rãi với rất nhiều cây cối xanh mát thoáng đãng vô cùng dễ chịu. Khu vực tháp có biển hướng dẫn, giải thích sơ lược về lịch sử hình thành và ý nghĩa của tháp Chăm. Đối diện tháp Chăm Đối diện tháp Đôi Quy Nhơn có quán ăn Anh Nhật Gia Viên khá nổi tiếng tham quan xong ghé quán thưởng thức đồ ăn ngon là cực kỳ hợp lý nhé! 

Tháp Phú Lốc

Tháp được xây dựng trên một quả đồi cao chừng 80m so với mực nước biển, cách thành phố khoảng 2km. 

Các cột đá ốp xung quanh thân tháp thẳng trơn. Giống như mọi tháp Chăm khác, Phú Lốc cũng có ba cửa giả và một cửa chính hướng về phía Đông. Vòm cửa hình lưỡi mác vút lên cao tới 6m. phần trang trí chủ yếu được thể hiện trên các cửa giả. Bao quanh phầm trên mỗi vòm của là các phù điêu trang trí. Cửa giả có tới ba tầng, nhỏ dần về phía trên, tạo thành một hình khối giống như 3 lưỡi mác nhọn xếp nối nhau vút lên sát diềm mái.

Mái tháp có ba tầng, ngăn cách với phần thân bởi một diềm đá để trơn không trang trí. Tháp đứng trên đồi cao trông có vẻ trơ trọi, đìu hiu, nhưng lên tới chân tháp, phóng tầm mắt ra bốn hướng thì thấy cảnh trí xung quanh thật kỳ vĩ. Tại đây có thể nhìn thấy cả vùng đồng bằng rộng lớn của hai huyện An Nhơn và Phù Cát.

Tháp Dương Long

Đây là một trong những di tích tháp Chăm cổ còn sót lại ở Bình Định. Nơi này gồm có 3 tòa tháp được xây dựng cạnh nhau tạo thành một khối kiến trúc mang nhiều tầng  ý nghĩa. Cũng giống như các tháp Chăm khác, 3 ngọn tháp này cũng sở hữu những nét tinh xảo trong nghệ thuật điêu khắc, tạo hình của người Chăm. Tuy nhiên nhiều nhà nghiên cứu cho rằng nó đã mang một chút gì đó theo hơi hướng của người Kh’mer.

Sở hữu vẻ đẹp độc đáo cùng niên đại hàng trăm năm, tháp Dương Long được xem là địa điểm vô cùng hấp dẫn du khách mỗi khi có dịp đến du lịch Bình Định. Đến với quần thể di tích tháp Dương Long, không những bạn sẽ được khám phá và chiêm ngưỡng vẻ đẹp huyền bí, cổ kính mà đây còn là dịp bạn có thể ghé thăm những làng nghề chế tác gốm nổi tiếng trước đây của người Chăm như Gò Cây Ké, Gò Hời…

Tháp Bánh Ít

Địa điểm du lịch Bình Định này có kiến trúc của tháp Chăm có phần đặc biệt và lạ mắt, từ xa nhìn về hướng quần thể 4 ngọn tháp giống chiếc bánh ít nên tháp còn có tên gọi Tháp Bánh Ít. Tháp thuộc xã Phước Hiệu, Tuy Phước, Bình Định.

4 ngọn tháp có sự gắn kết mật thiết với nhau, ngọn tháp chính cao 22m và bao quanh là các ngọn tháp phụ nhỏ hơn, có kiến trúc tách biệt không giống nhau, mang giá trị nghệ thuật cao. Với bốn ngọn tháp, Bánh Ít là quần thể nhiều tháp nhất hiện còn trên đất Bình Định. Nhưng căn cứ vào dấu tích còn lại, số lượng công trình kiến trúc ở đây còn nhiều hơn thế.

Quả đồi dốc thoai thoải về phía Đông. Đây chính là cổng chính dẫn vào quần thể di tích. Tháp cổng không lớn, cao chừng 13m, xây trên bình đồ hình vuông, mỗi chiều 7m. Tháp mở hai cửa thông nhau đi hướng Đông – Tây, cùng nằm trên một trục thẳng với cửa tháp chính trên đỉnh đồi. Vòm cửa giống như hình mũi lao có nhiều lớp liên tiếp vút lên trên.

Hai mặt còn lại của tháp là hai cửa giả, không thông với lòng tháp nhưng vòm được tạo dáng giống như cửa thật. Mặc dù đã bị hư hại nhiều, tháp cổng còn khá vững chãi. Quanh thân tháp có các trụ đá ốp để trơn không trang trí. Diềm mái tháp hơi nhô ra nâng toàn bộ ba tầng mái trang trí đơn giản nhưng khỏe khoắn.

Tháp Bánh Ít Bình Định không phải là công trình đồ sộ hay độc đáo nhất mà người Chăm để lại nhưng nếu một lần được ghé thăm quần thể di tích này chắc chắn bạn sẽ phải ngỡ ngàng trước những vẻ đẹp độc đáo của các công trình nơi đây. Mỗi tháp lại sở hữu cho mình những nét rất riêng. Chính vì thế, bạn sẽ được đi hết từ phất ngờ này đến bất ngờ khác khi tới đây thăm quan.

Tháp Thủ Thiện

Khác hẳn với các Tháp Chăm khác thường đứng trên đồi hoặc gò cao, tháp Thủ Thiện lại được xây cất trên một vùng đất tương đối thấp, trên bờ nam sông Kôn, cách bờ sông chưa đầy 1km, thuộc địa phận thôn Thủ Thiện, xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, xung quanh là ruộng nương, làng mạc. 

Đế tháp cao, hơi thóp ở phần giữa, tạo dáng choãi rộng ở phía nền, phình ra trên mặt, nâng toàn bộ thân tháp. Thân tháp là khối trụ vuông, cửa chính mở về phía Đông. Vòm cửa đã bị sập nhưng có thể hình dung được nhờ cấu trúc ba cửa giả vẫn còn tương đối nguyên vẹn với chòm nhọn hình mũi lao xếp thành nhiều lớp. Phần trên mỗi cửa được tạo dáng thành các ô giống như khám thờ. Chắc hẳn khi xưa mỗi khám thờ này đều có gắn một bức phù điêu hay tượng thần nhưng đến nay không còn nữa.

Bên trong lòng tháp có rất nhiều vết gắng phù điêu, nơi đặt tượng thờ. Đó là điểm khác biệt của tháp Thủ Thiện với còn lại các tháp ở Bình Định.

Tháp có quy mô nhỏ nhưng lại là công trình có kiến trúc có kiểu dáng và mang đầy đủ nhất những yếu tố đặc trưng cho phong cách Bình Định. Nếu ở các tháp khác, sự cầu kỳ, tinh tế làm nên vẻ đẹp thì ở tháp Thủ Thiện, sự giản lược trang trí lại tạo ra vẻ đẹp trang nhã, thanh thoát. 

Tháp Bình Lâm

Tháp nằm trên địa phận xóm Long Mai, thôn Bình Lâm, xã Phước Hòa, huyện Tuy Phước. Tháp có Bình đồ vuông, mỗi cạnh chừng 10m. Đế tháp xây bề thế, vững chải bởi một hệ gạch đồ sộ, hơi thắt ở lưng chừng. Làm nền cho thân tháp vươn lên là đường gạch với những chỗ uống tròn giống như những cánh hoa mềm mại phủ xuống. 

Mái tháp có 4 tầng, nhỏ dần về phía trên. Mỗi tầng là hình ảnh thu nhỏ của thân tháp nhưng được trang trí bởi các hoa văn khắc tạc tinh tế. Đặc biệt đường diềm ngăn cách thân và mái được trang trí khá lộng lẫy bằng hoa văn cánh sen cách điệu, uốn lượn liên hoàn. Ở mặt tường mỗi tầng mái đều có phù điêu trang trí và bốn góc được gắng những ngọn tháp nhỏ. Mặt tường mái phía Tây hiện còn thấy rất rõ một bức phù điêu chim thần Garuda.

Dãi dầu qua năm tháng, tháp Bình Lâm đã bị hư hại nhiều, nhất là tầng mái. Xung quanh cây cối mọc um tùm. Vòm cửa chính phía Đông và cửa giả phía Bắc đã bị sập. Tuy nhiên vẫn có thể dể dàng nhận thấy tháp Bình Lâm là một kiến trúc hài hòa với những đường nét trang trí chỉnh trang vừa thanh tú vừa khỏe khoắn. 

Các nhà nghiên cứu khẳng định những cụm Tháp Chăm ở Bình Định như một bảo tàng ngoài trời sống động, độc đáo. Trải qua hàng nghìn năm với những biến động mà những ngọn tháp đất nung vẫn luôn tồn tại uy nghi giữa đất trời và giữ được những nét đẹp làm đắm say lòng người ngay lần đầu đến thăm.